Dlaczego potrzebni są nowi dawcy
Szpik jest głównym narządem krwiotwórczym w organizmie człowieka. Komórki krwi tworzą się i dojrzewają w szpiku kostnym czerwonym, wypełniającym kości miednicy, mostka, zakończenia żeber, płaskie kości czaszki i główki kości długich. Komórki szpiku, z których powstają transportujące tlen krwinki czerwone, broniące nas przed zakażeniami krwinki białe i zapobiegające krwawieniom płytki krwi, to komórki macierzyste układu krwiotwórczego. Komórki macierzyste szpiku mają zdolność do samoodnowy, czyli możliwość wytwarzania kolejnych pokoleń komórek macierzystych oraz różnicowania się w kierunku linii komórkowych dających początek krwinkom czerwonym (erytrocytom), krwinkom białym (granulocytom i limfocytom) oraz płytkom krwi (trombocytom).
Mówiąc o przeszczepie szpiku tak naprawdę mówimy o przeszczepieniu krwiotwórczych komórek macierzystych, których źródłem może być bezpośrednio szpik albo możemy je pozyskiwać (po odpowiedniej stymulacji za pomocą tzw. „czynników wzrostu”) z krwi obwodowej. Aktualnie głównym źródłem komórek krwiotwórczych do celów transplantacji jest krew obwodowa. Zasadniczym problemem przy doborze dawcy komórek macierzystych jest podobieństwo antygenów zgodności tkankowej (HLA), co warunkuje powodzenie zabiegu transplantacji szpiku. Transplantacja szpiku może dotyczyć własnych komórek macierzystych - mówimy wtedy o autoprzeszczepie lub komórek macierzystych pobranych od dawcy niespokrewnionego lub rodzinnego. Prawdopodobieństwo znalezienia zgodnego w HLA dawcy wśród rodzeństwa wynosi 25%, natomiast szanse na znalezienie zgodnego dawcy wśród osób niespokrewnionych są znacznie mniejsze (1:1 000, a nawet 1:500 000). Szansa na dobranie zgodnego dawcy wzrasta w miarę zwiększania się liczby osób zarejestrowanych jako potencjalni dawcy szpiku. Obecnie na świecie jest zarejestrowanych ponad 20 milionów osób w różnych ośrodkach dawców szpiku. Najliczniejsze są rejestry w USA i w Niemczech. W Polsce do maja 2019 roku już ponad 1milion 600 tysięcy osób zadeklarowało chęć niesienia pomocy potrzebującym pacjentom poprzez gotowość oddania szpiku. Przeszczepianie komórek krwiotwórczych ma na celu odbudowę szpiku uszkodzonego przez chorobę lub w wyniku leczenia (chemio i radioterapia).Wskazania do leczenia za pomocą przeszczepu szpiku stanowią między innymi:
• białaczki,
• zespoły mielodysplastyczne,
• chłoniaki ziarnicze i nieziarnicze,
• aplazja szpiku,
• niektóre wrodzone choroby krwi,
• osteomielofibroza,
• szpiczak mnogi,
• ciężkie schorzenia autoimmunologiczne,
• niektóre tzw. guzy lite.
Samo przeszczepienie szpiku polega na dożylnym podaniu choremu komórek krwiotwórczych i wygląda podobnie jak zwykłe przetoczenie krwi. Komórki macierzyste dawcy z przetoczonego preparatu wraz z krwią trafiają do jam szpikowych kości i tam podejmują odnowę uszkodzonego szpiku. W wielu przypadkach przeszczep szpiku jest jedyną szansą na pełne wyleczenie pacjenta.
